De kracht van piekeren
Hoe piekeren zowel een last als een kans kan zijn
Nu we een beetje grip beginnen te krijgen op wat piekeren is, vraag je je misschien af: wat gebeurt er eigenlijk in mijn hersenen tijdens het piekeren, en wat zijn de gevolgen van (te veel) piekeren?
Maar voordat we de wetenschap induiken, wil ik even terug naar het woord 'piekeren'. Want als je erover nadenkt, is het eigenlijk best een gek woord. Het betekent voor iedereen net iets anders en laat zich moeilijk vertalen, een beetje zoals het woord 'gezellig'.
Waar komt dat woord vandaan?
Het woord 'piekeren' komt uit Indonesië. Het is een leenwoord dat voor het eerst in 1887 in het Nederlands werd opgenomen, met de betekenis van 'peinzen'. Het woord piekeren is afgeleid van het Maleise woord pikir, dat 'overleggen' of 'overdenken' betekent. En pikir is op zijn beurt afkomstig van het Arabische woord fikr, dat nadenken betekent.
De Romeinse filosoof Seneca beschreef piekeren al in het jaar 64 als iets ellendigs en zinloos. Dit laat zien dat piekeren al vroeg in de westerse literatuur werd erkend en vaak negatief werd beoordeeld. Hieruit zou je kunnen opmaken de negatieve connotatie van piekeren mogelijk een westerse interpretatie is.
Wat gebeurt er in de hersenen
Je hersenen bestaan uit verschillende systemen en gebieden. Tijdens het piekeren is voor de amygdala, een onderdeel van het limbische systeem, actief. Dit gebied in je hersenen is verantwoordelijk voor het verwerken van je emoties. De amygdala werkt samen met het voorste deel van je hersenen: de prefrontale cortex. Dit deel speelt een belangrijke rol bij het reguleren van emoties en het herstellen van balans. Eigenlijk is de prefrontale cortex dus een soort remsysteem.
Bij piekeraars loopt de communicatie tussen de prefrontale cortex en de amygdala minder soepel. Dit maakt het moeilijker om negatieve gedachte en gevoelens los te laten. Tijdens het piekeren werkt het remsysteem (prefrontale cortex) op de emotionele hersengebieden (amygdala) minder goed. Hierdoor wordt er een stressreactie geactiveerd en krijgt het limbische systeem de overhand op de prefrontale cortex.
Gevolgen van (teveel) piekeren
Laten we eerlijk zijn: piekeren is vaak best vervelend. Zeker als je net wilt gaan slapen en je voor de zoveelste keer naar het plafond ligt te staren. Het kan ook allerlei gevolgen hebben, zeker als je te vaak of te lang piekert.
Maar wanneer pieker je te veel of te lang?
Dat is vaak het geval wanneer je merkt dat je steeds vaker vast komt te zitten in oneindige piekercirkels. Als het je leven in de weg gaat zitten, bijvoorbeeld omdat je minder vaak naar sociale activiteiten gaat of omdat je werk- of schoolprestaties achteruitgaan. Of als je merkt dat je niet echt meer kunt ontspannen. Dit zijn allemaal tekenen dat het piekeren te veel wordt.
Hoewel het moeilijk is om een duidelijk onderscheid te maken tussen ons lichaam en ons brein (deze twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden), maak ik dat onderscheid hier toch om de gevolgen van piekeren overzichtelijk te laten zien.
Mentale gevolgen
Hoewel piekeren vaak een poging is om controle te krijgen over sombere of angstige gevoelens, werkt het vaak averechts. Het versterkt deze gevoelens en kan vervolgens leiden tot:
Stress en onrust: Piekeren staat het nemen van actie in de weg en zorgt ervoor dat je vast komt te zitten in een negatieve spiraal. Hierdoor nemen stress en onrust toe.
Psychische problemen: Mensen die veel piekeren lopen een hoger risico op het ontwikkelen van psychische aandoeningen, zoals angststoornissen en depressies.
Slaapproblemen: Piekeren kan leiden tot slapeloosheid of onrustige nachten, wat op de lange termijn kan leiden tot chronische slaapproblemen.
Verminderde concentratie: Langdurig piekeren kan het moeilijk maken om je te focussen op taken, wat het functioneren in het dagelijks leven kan beïnvloeden.
Lichamelijke gevolgen
Naast de mentale impact kan piekeren ook diverse lichamelijke klachten veroorzaken of verergeren:
Veranderingen in eetpatroon: Piekeren kan leiden tot meer of juist minder eten, waardoor je eetpatroon wordt verstoord.
Psychosomatische klachten: Klachten zoals hoofdpijn, rugpijn, druk op de borst, duizeligheid, trillende handen en hartkloppingen komen vaak voor bij mensen die veel piekeren.
Vermoeidheid: Door de constante mentale belasting kunnen piekeraars zich uitgeput voelen.
Verminderde seksuele gevoelens: Stress en onrust als gevolg van het piekeren kunnen leiden tot een lager libido.
Langdurige lichamelijke klachten: Piekeren zorgt ervoor dat fysieke klachten, zoals pijn en vermoeidheid, langer blijven duren.
Is het dan alleen maar negatief?
Is piekeren nu alleen maar negatief? Nee, zeker niet! Een beetje piekeren kan ook hele mooie dingen brengen, zoals:
Weerbaarheid: Door te piekeren bereiden mensen zich mentaal voor op tegenslagen.
Probleemanalyse: Piekeren kan helpen om problemen grondig te analyseren.
Inzicht: Het kan duidelijkheid geven over persoonlijke prioriteiten en waarden.
Motivatie: In sommige gevallen werkt piekeren als een drijfveer om actie te ondernemen.
Tipje van de sluier...
Nou leuk, Iris, nu heb je weer een berg informatie verzameld. Maar wat ga je er mee doen, en met welk doel? Dat zal ik je eens vertellen! Ik wil van al deze informatie een mini-expo maken over, je raadt het al, piekeren.
Het doel? Mensen die de expo bezoeken een beter beeld geven van het veelzijdige thema piekeren. Hopelijk helpt het piekeraars (jong en oud) om anders (liever) naar hun piekerende zelf te kijken.
Maar wat is daar dan te zien?
Bij de expo wil ik een aantal thema’s die jullie al hebben kunnen lezen (zoals: wat is piekeren, de piekerthema’s, de gevolgen en hoe je ermee omgaat) terug laten komen. Tot nu toe heb ik het idee om een groot brein te maken waarin piekergedachten te zien of te horen zijn. Ook wil ik de thema’s en gedachten die ik heb opgehaald bij de studenten van jaar 1 en 2 én via de posters een plekje geven in de expo.
Ik zit nog volop in de brainstormfase. Dus heb je ideeën? Laat ze hieronder achter of spreek me aan als je me tegenkomt!
Volgende keer kun je (deze keer écht) meer lezen over de voorbereidingen voor de mini-expo. Als afsluiter wil ik jaar 1 en 2, en alle mensen die iets hebben ingevuld op de posters bedanken voor hun input!
Bronnen:
Weg van het piekeren Filip Raes, 2022
Morgen stop ik met piekeren Filip Raes, 2023
De gelukkige piekeraar Bart Verkuil, 2020
Mooie blogpost. Heb ik weer wat geleerd!